Книга Дарц - Абузар Абдулхакимович Айдамиров

суна гинчух тера вацара. Суна тIаьххьара гинчу хенахь дегI дуьзна, йуьхь горга йара цуьнан. ХIетахь маж-мекх хуьлура доцца лергина. Ткъа суна хьалха Iуьллург кхин стаг вара. Оза, йеха йуьхь, буткъа мара, деха маж-мекх, чуэгна беснеш йолуш. Къаьсттина ца девзара куьйгаш. Тхо цо хьоьстуш, дадин куьйгаш даим кIайн, цIена, кIеда хуьлура. Ткъа суна хьалха Iуьллучун куьйгаш Iаьржа, эндаже дара.

– ХIapa Зеламха вуй? – хаьттира тхоьга полковнико.

– Аса, вац, элира. Зезага, ву, элира. ТIаккха тIегулделла адамаш дIаса а лаьхкина, ден дакъа йуьртден канцеляри чу даьхьира. Дакъа лоьраша этIо деза, бохура. Тхо цигахь а долуш, дIавоьллира дада. Салтийн говраш кхобучу божална улло. ЦIан а ца веш. Марчо а ца хьарчош. ЦIеша йуьзначу бедаршца. Иштта дIаволлар-м, гIаддайча, тардолуьйтура оха. ГIазотехь велларг лийча ца веш, марчо а ца хьарчош, Йасин, ЗаIам ца доьшуш дIаволла магош хиларна. Амма кешнашка а ца вуллуш, божална уллохь, кхелли кхийсинчу маьIIехь иза дIаволлар дагахьбаллам буьтуш дара.

Муслимата дуьйцурш цхьадерш суна керла а дацара. Амма шина гуьржичо, цхьа дош тIех ца туьлуьйтуш, ладoьгIypa. Цхьадерш шен блокнота тIе дIайаздора Зураба.

– Да дIавоьллича, цуьнан кошан борза тIе а хIиттина, Соьлжа-ГIала йухадирзира тхо. Полковнико автомобилахь далийра. Нана ца тешара дада вийна бохучух. Цо йух-йуха а хоьттура, цуьнан дакъа дарий иза бохуш. Ас, дац, олура, Зезага, ду, олура. Зезагах тийшира нана. Мичахь, муха дIавоьллина иза, хаьттира. Оха дийцира. Нанна чIогIа вас хилира.

– Мацца а цкъа xIapa де тIехIуттур дуйла-м, хаьара суна, – бохура цо. – Кхойтта шарахь синтем байна лелла со. Арахь цхьаьннан когийн тата хезча, хIинца-м иза вийна аьлла, хаийта вогIуш стаг ву бохуш. Iожалла-м Делера йара. Ша кхоьллина синош цхьацца бахьанашца дIадуьгу цо. Азаллехь иштта Iожалла йазйина хилла цуьнан. Адам ма дара иза. Бусалба ма вара иза. Йуьртан кешнашка дIаволлийтинехь ма мегара. Къен делла бежана санна, цхьанхьа керта улло дIатаIийна. ХIан-хIа, Зезаг, иза кешнашка дIа ца воьллича, сатуьйр дац сан…

– ШолгIачу дийнахь Iуьйранна, хьалххе гIеттина, Ведана округан начальникна Караловна тIейахара нана, – кхидIа а дуьйцу Муслимата. – Дадин дакъа схьа а даьккхина, кешнашка дIадолла бакъо лахьара тхуна аьлла. Начальнико бакъо ца йелира. Иза шен карахь дац, областан начальникна тIе а гIой, цуьнга йеха и бакъо, элира. Дог доьхна цIа йеара нана. БуритIа йаха-м хала ца хетара цунна. Цига лелаш цIерпошт йара. Цхьадика, хIетахь областан начальник Михеев вацара. Иттех де хьалха цигара кхечухьа балха ваьккхинера иза. Хьалха тхо набахтехь а, ссылкехь а долуш тхан дас, тхо марша ца дахахь, ша иза а, цуьнан йоI а, нуц а йийсаре дигна дуьйр ду бохуш, кхерамаш тийсинера Михеевна. Цуьнан метта керла начальник вара. Флейшер цIе йолуш, цхьа инарла. Немцо вара, моьтту суна, иза. Цундела цунах догйовха йара нана. Инарлина тIейаха сацам хилира цуьнан. Цуьнца со а йахара. Нанна оьрсийн мотт ледара хаьара. Мухтаров а веара тхоьца. ДIакхаьчча, Флейшер цIахь ца карийра. ГIизлара вахана, элира. ХIинца хIун дан деза-те бохуш, йоьхна хьаьвзира тхойша. Начальник ца хилча, цуьнан метта цхьаъ хила ма веза аьлла, дагадеана, хаьттича, инарла Степанов ву, элира, цуьнан хьалхара гIоьнча. Иза тхуна цкъа гинера. Тхо набахтехь долуш, тхоьгара хьал-де а, тхуна хIун оьшу а хьажа веача. ХIетахь иза вон стаг ца хийтира суна. Цунна ца йевзира тхойша. Ас цIерш йехира. Тхойша Зеламхин зуда а, йоI а йу аьлла.

– Шуьшиъ хIунда йеана? Зеламха вийна. ДIавоьллина. Кхойтта шарахь шу балехь латтийна цо. ЦIийнах-цIарах даьхна, Iазап хьоьгуьйтуш. Набахтешкахула, Сибрехула. Шу даккхийде дезара, шаьш цунах маршадовларна!

– Дера, оха халонаш, баланаш ма лайна. Цо а, оха а. Цунна бехке иза а, тхо а дацара. Цхьаболчу хьаькамийн харцонаша ваьккхира иза оцу новкъа. Бехке хиллехь а, тхан да ма вара иза. Шу а маршадевлла цунах. Iедална кхераме волчуьра дIаваьлла иза. Веллачуьнца хIун къуьйсур ду? Массо къоман, массо динехь гIиллакх ду велларг, цIанвой, марчо хьарчадой, йа цIена духар тIедухий, кхидерг а дой, кешнашка дIавуллуш. Ткъа тхан да уьш цхьа а ца лелош, Шелахь, салтийн говраш кхобучу божална уллохь, кхелли кхуьйсучу меттехь, цхьана мaьIIеxь лаьттах воьллина. Иза бусалба динехь, нохчийн гIиллакхехь кешнашка дIаволла лаьа тхуна.

– Шун дехар кхочушдан бакъо йац сан, – элира Степановс. – Со областан начальник ма вац. Цуьнан гIоьнча ву. Цо аьлларг дан дезаш.

Хьала а гIеттина, вист ца хуьлуш, ши куьг букъа тIехьа а лаьцна, мосазза а дIасаволавелира инарла. ТIаккха араваьлла вахана, цхьа зуда а йалош, йухавеара.

– Ольга Михайловна, xIapa шиъ Зеламхин зуда а, йоI а йу, – тхо довзийтира цо. – Ткъа xIapa областан начальникан зуда Ольга Михайловна йу.

ХIун дара а, хаац, бIаьрг ма-кхийтти, оцу зудчуьнга безам бахара сан. ТIейуьйхина, дегIа тIейуьжуш, баргIатан йеха коч, когахь оццу басахь туфлеш, кочахь дашочу зIенах тесна деган суьртехь дашо мидал йара цуьнан. Iаьржа йеха ши чIаба, хаза Iаьржа цIоцкъамаш, йехо ала мегар долуш йуьхь, халла хаалуш хьалахьаьвзина мара, ховха цIен балдаш долуш, шовзткъа шо хенара зуда йара иза. Со мара а къевлина, йилхира иза. Оьрсийн гIиллакхехь кадам а бира тхойшинга. Нохчашна моьтту, оьрсий, керстанаш берриг а къиза бу. Тхаьш Сибрех диггалц, суна а моьттура. Амма цигахь хиира суна дукхахболу оьрсий къинхетаме а, догцIена а хилар. ХIетте а инарлин зуда иштта къинхетаме хир йу, ца моьттура суна.

– Сан майра, Сергей Николаевич, цIaxь вац, – элира цо, гонаха хаза тир йаьккхина кIайн жима йовлакх бIаьргех а хьаькхна. – Суьйранна цIа кхочур ву иза. Сайн йишина а, йоIана а санна, гIо дийр ду ас шуьшинна. Тховса буьйса йоккхуш гIалахь саца, кхана Iуьйранна ас дикачу агIор кхаъ хазор бу шуна.

Буса цигахь ца йисира тхойша. Соьлжа-ГIала йухайирзира. ШолгIачу дийнахь Караловс шена тIекxaйкхира нана. Цуьнца со а йахара.

– Областан начальнико бакъо йелла Зеламхин дакъа шайна луъучу дIадолла. Aмма иза схьавоккхуш, дIавуллуш дукха адам ма гулдалийта аьлла. Шовзткъа стагал совнаха цхьа стаг а ма хилийта.

Шелан йуьртдега, пурстопе кехат а йаздина, тхойша цига хьажийра Караловс. Областан а, округан а начальникаша дихкинехь а, дукха нах гулбелира дакъа схьадоккхуш. Уьш дIалахка гIиртира цига балийна дегIастанхойн дошлой. Амма нах хIора минотехь тIеттIa алсам гуллора. Цхьана нехан керта а ваьхьана, цIaнвинa, марчо а хьарчийна, бусалба динехь, нохчийн гIиллакхехь Шелан кешнашка дIавоьллира иза. Тхо а дахара кешнашна тIекхаччалц. Тхуна тIе а богIуш, наха кадам бора тхоьга:

– Дала гечдойла Зеламхина. Дала гIазот къобалдойла цуьнан! Майра, оьзда, доьналле къонах, халкъан тешаме кIант вара иза. Ишттачу къонахчун кхоам бара, шуьшиъ санна хIусамнана а, йоI а ца хилча…

3

Тхан къамел дерзош, тIаьххьара а йукъа йистхилира Энист:

– Тхан доьзалх со а, Муслимат а йисина. Тхо пхи